Kongamano la Kirais na Hatima ya Uwanazuoni Tunduizi

Chambi Chachage

Juma hili wanazuoni nguli walijumuika katika ukumbi adhimu wa kiuwanazuoni wa Nkrumah. Jukumu lao lilikuwa ni kutathmini hali ya kisiasa na kiuchumi katika miaka mitatu ya Serikali ya Awamu ya Tano. Jumuiko hilo lilihudhuriwa pia na viongozi wengi wa juu.

Busara inasema ni vyema kuanza tathmini ya kongamano hilo kwa pongezi. Kama alivyosema mhudhuriaji mmojawapo, Profesa Issa Shivji, lilikuwa ni jambo la kupendeza kumwona Mkuu wa Nchi akijumuika kama mhudhuriaji. Hili lilimkumbusha mwanazuoni huyo na wengineo enzi za Rais wa Awamu ya Kwanza aliyependa kujihudhurisha hapo katika Chuo Kikuu cha Dar e Salaam. Ahadi ya Rais ya kujihudhurisha mara kwa mara nayo inastahili pongezi na pengine akipatembelea tena atajibu maswali papo kwa papo.

Pongezi pia zinapaswa kuelekezwa kwa waandaaji wa kongamano hilo, hasa kwa kumwongeza mtoa mada mwanamke mmoja baada ya wanaharakati wa haki na usawa wa kijinsia kuja juu na kupaza sauti mitandaoni. Na wahudhuriaji walioweza kuuliza maswali magumu mbele ya vyombo vya dola wanastahili pongezi. Baada ya pongezi hizo, sasa tujikite kwenye suala la uwanazuoni tunduizi.

Uwanazuoni tunduizi, kama jina hilo linavyoashiria, ni aina ya uwanafikra uliojikita katika kutafiti, kudadisi, na kuhoji pasipo hofu. Ni hali ya kuwa mtundu mno katika kutafuta na kuona yale ambayo hayaonekani kwa urahisi tu au yanayofumbiwa macho ama kutofuatiliwa kwa undani kutokana na sababu mbalimbali. Azma kubwa ni kuweka wazi masuala muhimu ambayo yakifanyiwa kazi yanaweza kusaidia kubadilisha kabisa au kuboresha hali iliyopo.

Kabla ya kongamano hilo mijadala mbalimbali mitandaoni ilitabiri kuwa litakuwa ni tukio la kupongezana tu na kuunga mkono juhudi za Serikali ya Awamu ya Tano. Hoja hii ilitokana na ukweli kuwa watoa mada wakuu walikuwa ni pamoja na watendaji wa serikali na maprofesa ambao wanaojulikana kuwa wanaunga mkono chama tawala na dola. Lakini tupo tulioamini kuwa uwanazuoni tunduizi utajitokeza tu kutokana na historia ya ukumbi huo wa Nkrumah.

Profesa Martha Qorro, kwa mfano, aliweza kutumia fursa hiyo kuwasilisha suala ambalo amekuwa akilipigania kwa muda mrefu.  Hii ni hoja ya kutumia Kiswahili kufundishia masomo ili tuweze kupata maarifa kwa urahisi zaidi na kuyatumia kujiletea maendeleo ya kiuchumi n.k. Kwa upande wake tunaweza kusema alitimiza wajibu wake wa uwanazuoni tunduizi kwa kuwa bado hoja yake iko pembezoni katika sera za nchi hii ambazo, japo zinakitambua Kiswahili, kwa kiasi kikubwa zinakipa upendeleo Kiingereza. Ila bado na yeye alionekana anapongeza zaidi kuliko kuhoji kwa nini serikali ya sasa yenye kiongozi mkuu anayekithamini Kiswahili haichukui hatua za dhati na madhubuti kubadilisha hali hiyo.

Labda uteuzi wa Profesa Humphrey Moshi siku chache zilizopita kuwa mwenyekiti mpya wa Bodi ya Tume ya Ushindani ulichangia kupunguza uwanazuoni tunduizi wake katika kongamano hilo. Kwa ambao tumeshawahi kumsikiliza kwenye makongamano mengine, tumeona utayari wa kuhoji hata yale yasiyotupendeza. Ujasiri huo uliwahi hata kupelekea profesa mmoja katika kongamano fulani la  Kiingereza kumwambia kwa Kiswahili mbele ya kadamnasi kuwa mambo mengine siyo ya kuyaongelea mbele ya wageni kutoka nje.

Hapo ukumbini Nkrumah, lakini, Profesa Moshi wala hakutoa tathmini ya uzalishaji na utendaji wa viwanda zaidi ya 3,000hivi ambavyo huwa tunaambiwa kuwa vimeanzishwa katika awamu hii. Profesa huyo, ambaye amewahi hapo kabla kutoa tathmini ya jinsi ambavyo maeneo maalum yaliyotengwa ili kuchakata nchini kwa kiasi kikubwa hayana uzalishaji, alibakia anatoa pongezi tu kuhusu ‘uviwandanishaji.’ Hakukuwa na mjadala kati ya wazungumzaji na wahudhuriaji, hivyo, hata ‘swali-hoja’ la Profesa Shivji kwa Profesa Moshi kuhusu umuhimu wa kilimo na wakulima katika ujenzi wa viwanda katika nchi zetu tofauti na zile za magharibi halikujibiwa. Na hata profesa nguli wa uchumi, Ibrahim Lipumba, hakupata fursa ya kutoa zile hoja zake mbadala kuhusu hali ya siasa na uchumi wa viwanda bali aliambulia kusifiwa tu na Mtoa Hotuba wa mwisho.

Vivyo hivyo, Profesa Hudson Nkotagu aliitumia nafasi yake kusifia miradi yetu mikubwa kama ya Stiegler’s Gorge bila, kwa mfano, kutueleza kwa nini wanazuoni wengi wa mazingira wanaipinga. Ni kana kwamba alijua kuwa mwisho wa mjadala huo wanazuoni hao watasimangwa kwamba siyo wazalendo n.k. Katika mazingira hayo tulikosa mjadala tunduizi kuhusu uhasi na uchanya wa mradi huo. Hii ni kutokana na kile ambacho mwanazuoni tunduizi, Ronald Ndesanjo, anakitanabahisha kuwa ni kutumika kwa uzalendo “kama karatasi ya litimasi ya kupima wale wanaounga mkono watawala/wanasiasa hasa wa chama tawala na wale wanaokaidi.”

Zamani hapo ukumbuni mada kama hiyo ingemjumuisha profesa nguli wa sheria za mazingira, Palamagamba Kabudi, ambaye angejibizana kwa hoja na wenzake. Ila safari hii Profesa Kabudi alikuwa ni msemaji maalum wa serikali akimwakilisha Waziri wa Elimu, Profesa Joyce Ndalichako. Kwa umahiri mkubwa, Profesa Kabudi aliwanukuu wanazuoni wa kushoto na kulia – Vladimir Lenin na Joseph Schumpeter – kuonesha umuhimu wa kusambaza umeme kwa ubunifu nchi nzima n.k. Lakini hatukusikia hoja za kitunduizi za upande mwingine kuhusu namna mbadala ya kufanya hivyo pia. Tulichopatiwa ni mhadhara au hubiri la kiuwanazuoni.

Cha kutoshangaza, japo kinastaajabisha, ni pale tulipomuona Profesa Kitila Mkumbo ambaye aliutumia ukumbi huo kuongoza mijadala ya kiuwanazuoni tunduizi enzi zake za uwenyekiti wake wa jumuiya ya wanataaluma wa chuoni hapo, UDASA, akiutumia kivingine kabisa. Wakati muasisi mwenzake wa chama cha ACT Wazalendo, Mh. Zitto Kabwe, akiwa  korokoroni, Profesa Mkumbo alikuwa kibwetani akihubiri tu mafanikio ya serikali. Inasemekana muasisi huyo mwenzake naye alipanga kuhudhuria hapo na, kama angepewa nafasi, angehoji kiuwanazuoni tunduizi takwimu na hoja za mshauri mtaalamu huyo wa zamani wa chama chao. Wadadisi wa mambo wanaamini kutopewa dhamana siku hiyo ilikuwa ni sehemu ya kuhakikisha mjadala huo tunduizi hautokei ukumbini.

Tuanze kumalizia tathmini kwa kurejea wasilisho la Profesa Rwekaza Mukandala. Kama kawaida yake, aliweza kuitumia fursa hiyo kutoa uchambuzi ‘unaouma na kupuliza’. Badala ya kuinyonga serikali aliipa kamba ya kujinyonga yenyewe kwa kutoa vigezo ambavyo kila mtu angeweza kuvitumia mwenyewe kuipima. Yeye alitumia vigezo hivyo kuonesha kuwa, kwa kiasi kikubwa, kuna mafanikio. Lakini ni wazi kwamba wapo wasikilizaji watundu waliovitumia kuona mengineyo hasa kwenye kigezo cha hisia za wananchi kuhusu hali ya siasa na uchumi ambacho hakukidadavua. Pengine ugwiji wake wa kiuwanazuoni ungemfanya asijizuie walau kuunukuu utafiti wa maoni wa Twaweza. Hitimisho lake kutoka kwa wahenga ndilo hasa lililobeba hisia za pande zote zilizotumia vigezo vyake vizuri. “Dalili ya mvua”, alihitimisha, “ni mawingu.”

Dalili ya hatima ya uwanazuoni tunduizi katika vyuo vyetu vya umma yalikuwa ni mawasilisho hayo ya maprofesa nguli. Lakini dalili kubwa kuliko yote ilikuwa ni hitimisho la mgeni maalum wa kongamano ambaye alitoa hotuba ya mwisho. Pamoja na masuala mengine, hotuba hiyo ndefu ilitofautisha maprofesa wasio wazalendo wachache na wengi walio wazalendo. Hakukuwa na mjadala kuhusu hotuba hiyo. Wanazuoni tunduizi waliohudhuria walitumika kutoa uhalali wa hoja za serikali kwa kujua au kutojua.

Sidhani kulikuwa na ‘ukasuku’ miongoni mwao. Lakini naamini kulikuwa na ‘ustempu’ hasa pale jina la mmojawapo liliposifiwa sana ili kuhalalisha tu yale yanayofanywa na serikali na vyombo vyake vya dola. Hata maswali magumu machache yalipoulizwa kitunduizi kuhusu uhuru wa maoni na utete wa demokrasia, watoa mada hawakuyajibu bali yalijibiwa kimamlaka kutoka ukumbini na mwakilishi wa watendaji vijana wa serikali ambao tumejulishwa kuwa eti ‘damu zao zinachemka’, hivyo, tuendelee kuwavumilia tu. 

Ama kweli, dalili za mvua nzito ya masika ni mawingu mazito.